Subsidiariteitskramp
zaterdag 1 mei 2010, Marko Bos
Na de kredietcrisis is er brede overeenstemming gegroeid dat stevig Europees toezicht op financiële instellingen nodig is en dat scherper moet worden toegezien op een juiste naleving van het stabiliteits- en groeipact (SGP). De Griekse crisis bracht de onbetrouwbaarheid van statistieken aan het licht; het Griekse tekort bleek veel groter dan eerder gerapporteerd. De Europese Commissie i heeft daarop in februari een voorstel ingediend dat haar ruimere bevoegdheden geeft om in het kader van de buitensporige tekortenprocedure de kwaliteit van de statistische gegevens te controleren. Dan gaat het onder meer om het mogen inzien van de onderliggende boekhoudingen.
Dat gaat een aantal lidstaten te ver. De Commissie zou geen ‘carte blanche’ mogen krijgen, maar de extra bevoegdheden alleen selectief mogen gebruiken, in speciale van tevoren omschreven omstandigheden (bijvoorbeeld wanneer tijdens bezoeken blijkt dat de statistieken van de overheidsfinanciën niet op orde zijn). Het verrast niet dat er lidstaten zijn die de controlebevoegdheden van de Commissie aan banden willen leggen; het verbaast mij wel dat de Nederlandse overheid daaraan steun wil geven.
In het fiche dat de werkgroep Beoordeling Nieuwe Commissievoorstellen (BNC) heeft opgesteld (Tweede Kamerstuk 22 112, nr. 1003) wordt vastgesteld dat extra controlebevoegdheden voor de Commissie ‘onontbeerlijk’ zijn gebleken. Daarmee is de subsidiariteits horde genomen. Maar de werkgroep vindt de proportionaliteit nog niet goed geregeld. Er moet eerst sprake zijn van ernstige risico’s of significante problemen; bovendien moet de Raad betrokken worden bij de besluitvorming over de inzet van de extra bevoegdheden. Als dat niet in de verordening wordt vastgelegd, kan Nederland niet akkoord gaan.
Waarvoor is Nederland nu meer benauwd?
Voor overijverige Commissieambtenaren die willekeurig overheidsboekhoudingen willen gaan uitpluizen, of voor nieuwe onregelmatigheden bij lidstaten? De financieel-economische schade van een ‘tweede Griekenland’ lijkt mij veel en veel groter dan die van een extensief gebruik door de Commissie van controlebevoegdheden. Moet ons land dan lidstaten behulpzaam zijn bij vertragingstactieken?
Pikant is overigens dat het feit dat het voorstel geen gevolgen heeft voor de EU-begroting voor Nederland een belangrijke voorwaarde voor instemming vormt. Tussen haakjes: waarom zou een betere kwaliteitscontrole van wezenlijke statistische gegevens niets extra mogen kosten? Maar praktisch is deze vraag niet aan de orde: volgens de Commissie is geen extra budget nodig. Zou het feit dat de controle met de bestaande middelen moet worden uitgeoefend, niet het vertrouwen kunnen geven dat van de nieuwe bevoegdheden niet lichtvaardig een overmatig extensief gebruik zal worden gemaakt?
Tot slot wil ik nog een winstpunt noteren. De afgelopen jaren is veel werk gemaakt van een betere toetsing van Commissievoorstellen op subsidiariteit. In de praktijk blijkt het antwoord op de subsidiariteitsvraag vrijwel altijd positief. Alleen de proportionaliteit roept wel eens vragen op. De kop boven deze bijdrage is een beetje misleidend, maar dat had u al begrepen.