Dit is geen oproep uit Frankrijk – waar vandaag de nationale feestdag 14 Juillet wordt gevierd – om de familiegeweren maar eens uit de mottenballen te halen en een partijtje te gaan schieten.  Wel is het een dringend appèl om temidden van loopgravenoorlogen en ditto retoriek rond de Griekse schuldencrisis ons als betrokken Europeanen veel harder te gaan inspannen om terug te keren naar een echte dialoog. Het is een dure opdracht om niet alleen consument te zijn van de beslissingen van anderen, maar aan de negatieve spiraal die zich in Europa lijkt te voltrekken actief een halt toe te gaan roepen.  Weg uit de toeschouwersdemocratie van steeds wanhopigere twittercommentaren. Weg uit de foute historische vergelijken en scheldkannonades.

Dit gaat al lang ver voorbij de schuldencrisis van Griekenland. Het gaat over machtsverhoudingen, fundamentele maatschappelijke vormgevingen, internationale omgangsvormen. Doemprofeteren roepen over het ‘einde van de Europese droom’. Alsof die droom van God gegeven is, en niet iets waar je gewoon hard voor moet werken. Dit is zo’n moment voor gravitas, scherpzinnigheid en vooral ook – meer grootmoedigheid.

Voor redelijke oplossingen en duurzame alternatieven zal het nodig blijken veel dieper te onderhandelen met elkaar, anders blijven de discussies een gebed zonder end. Ik zie de volgende Europese grondvragen die ook onder de Griekse schuldencrisis doorlopen. Door de onduidelijkheid over sommige van die vragen geven veel mensen aan ‘vertrouwen’ te hebben verloren. Dat is veel gevaarlijker op termijn en dus is het hoogst acuut dat we actief de zeilen bijzetten rond de volgende kwesties:

1. Wiens Europa wordt opgebouwd? Wie maken in Europa eigenlijk de dienst uit? Wie bepalen – niet formeel, maar in feite – welke koers er wordt gevaren?
2. Hoe democratisch worden die krachten gecontroleerd? Zijn de bestaande politieke instituties goed genoeg of eigenlijk al lang niet meer in staat de snelle en soms donkere krachten van deze tijd te beteugelen?
3. Welke graden van onderlinge solidariteit zijn nog mogelijk in Europa, zijn de solidariteitsmechanismen die zijn gebouwd wel voldoende, wat moet en kan er beter?
4. En tegen die achtergrond: Is de huidige vormgeving van de euro de best mogelijke of hebben we te maken met een gemankeerde architectuur, waaraan vitale aspecten ontbreken, vooral gezien de heterogeniteit van de Europese economieën? Is de schuldenlast aanpak van landen als Griekenland de meest wijze, zeker op middenlange termijn?

We geloven als EBN heel erg in de kracht van burgers en in de gave van mensen om behalve veel kabaal te maken ook redelijk te kunnen zijn.  Als het erop aankomt. Zoals nu.

Godelieve van Heteren