Recensie ‘De Passage naar Europa’

De Passage naar Europa. Dat is de titel van het prachtige proefschrift dat Luuk van Middelaar over de geboorte van het politieke Europa heeft geschreven. De conceptie vond in 1950 plaats; het geboorteproces is tot op de dag van vandaag gaande. Van Middelaar brengt lijn in de verhalen over de Europese integratie door drie vertogen te onderscheiden: het Europa van de Staten, dat van de Burgers en dat van de Kantoren.

Vervolgens onderscheidt hij drie sferen . De buitenste sfeer is die van de verzameling soevereine staten in Europa. Beweging komt hier uit het najagen van eigenbelang door de staten; ordening is vooral een kwestie van machtsbalans en territoriale grenzen. De binnenste sfeer is ontstaan met de stichting van de Gemeenschap in 1951. De Verdragen geven ordening en houvast; beweging komt voort uit een idee van de toekomst.

Vernieuwend in de benadering van Van Middelaar is de aandacht voor de cruciale rol van de tussensfeer van de lidstaten. Het lidmaatschap is hier het sterkste ordeningsprincipe (daarnaast spelen de machtsbalans en het recht een rol); beweging ontstaat door de combinatie van het najagen van het nationaal belang en het groeiend besef van gezamenlijke belangen. “Deze sfeer is een tussenwereld naar eigenschappen, nu eens overlappend naar buiten, dan weer met binnen. Het is ook een tussenwereld naar functie; haar rol is te verbinden, relaties leggen, gebeurtenissen op te vangen, overgangen te maken.” (p. 32).

Luuk van Middelaar analyseert een aantal belangrijke overgangen (passages) op een beeldende wijze – en brengt daarmee de recente geschiedenis weer tot leven. Dit is een zeldzaam plezierig leesbaar proefschrift; zonder enige reserve ook een aanrader voor de vakantie.

Luuk van Middelaar, De passage naar Europa – Geschiedenis van een begin , Groningen (Historische Uitgeverij) 2009, 531 pp., ISBN 978 90 6554 236 6, € 35,-