De gruwelijke aanslagen in Parijs raken veel mensen, in Europa maar ook daarbuiten. Luisteren we naar de massale publieksreacties, dan horen we ontreddering: omdat de aanvallen in Europa zijn ‘waar je zoiets niet verwacht’, omdat de daden zo ‘zinloos, bruut en willekeurig’ lijken, ‘ jonge onschuldige’ mensen treffen, en abrupt een einde maken aan vele mensenlevens ‘op een gewone vrijdagavond’. Luisteren we naar de officiële reacties dan horen we hoe de ISIL acties een aanval op de ‘beschaafde wereld’ en een ‘daad van oorlog’ worden genoemd.
In de media volgen de analyses elkaar razendsnel op: de vragen naar wie er in detail achter de aanslagen zitten, waarom nu, waarom in Parijs, wat precies de verbanden zijn met het Midden-Oostenbeleid, met de verwoestende crises in Syrie, met de conferentie daarover in Wenen. Ieder vraagt zich af wat er tegen dit type aanslagen gedaan kan worden.
Op sommige formele podia klinkt onmiddellijk de roep om het ‘uitroeien’ van deze terroristen’, om hogere hekken om Europa, en nog sneller stoppen van migratiestromen, nu er 1 Syrisch paspoort is gevonden van iemand die via Leros Europa is binnengekomen in de massale vluchtelingenstroom van de afgelopen maanden.
Gelukkig klinkt er – temidden van alle begrijpelijke gevoelens van woede en verslagenheid – ook een roep voor gerichter, gelaagder, zorgvuldiger beleid en oproepen tot diepgravender analyses: Wat is de aantrekkingskracht van bewegingen als ISIL op jonge moslims, wat zijn de redenen van de al veel langer lopende radicalisering van jonge mensen, niet eens zo ver van huis? Hebben we voldoende oog voor de uitzichtloze sociaal-economische situaties van zovelen overal in de wereld, ook in onze Europese steden.
Daar klinkt een hernieuwd pleidooi voor veel sterkere, praktische fundering van de oude waarden waarmee Europa voortdurend schermt: de grondwaarden van ‘vrijheid’, ‘gelijkheid’, ‘broederschap’, van tolerantie, pluralisme en vreedzame conflictbeslechting. Niet zonder reden zeggen mensen van buiten Europa dat het hartverscheurende verdriet dat nu de nabestaanden van de jonge mensen treft die in het Parijse theater Bataclan aanwezig waren, dagelijkse kost is op zoveel plekken elders in de wereld.
De gewelddadige acties in Parijs leggen daarom keihard bloot dat wellicht de enige route voorwaarts is: te erkennen dat we in een wereld leven waar heel veel ontwikkelingen onverbrekelijk samenhangen. Dat we niet verder kunnen leven als blinden, zonder oog voor mondiale verhoudingen. Dat Europa zich hierop moet herbronnen. Dat het niet volstaat de oude ‘waarden’ die Europa zo hoog in het vaandel draagt als loze retorica te blijven herhalen. Dat deze waarden een keiharde praktische opdracht inhouden. Die waarden zijn een ‘werkwoord’, een hoogst urgente handelingsagenda. De EBN zal daarom de komende maanden over deze nieuwe praktische ‘Waarde van Europese Waarden’ een verkenning opzetten, die aansluit bij de gevoelde urgentie voor duurzame praktische alternatieven voor de polarisatie die onze samenlevingen verscheurt. We hopen op uw actieve betrokkenheid.
Godelieve van Heteren, voorzitter EBN bestuur