Moeizame relaties tussen Polen en Nederland
Polen en Nederland zijn overburen. De Pools-Nederlandse diplomatieke relaties zijn op weg naar 100 jaar in 2019. Maar pas met de val van de Muur in 1989, na twee eeuwen afzijdigheid, kwamen de politieke, economische en culturele relaties tussen beide landen, echt op gang. In de jaren negentig was er expansie van het Nederlandse bedrijfsleven op de Poolse opkomende markt, en sinds 2007 komen tienduizenden Poolse arbeidsmigranten naar Nederland. Beide landen zijn al zeven jaar partners in de EU. Hoe ontwikkelen zich de bilaterale relaties – worden ze intensiever en hechter?
Het boek ‘Poland and The Netherlands: a Case Study of European Relations ‘ vertelt een verhaal van moeizame officiële betrekkingen in de 20e eeuw met veel afstand en wantrouwen, vol onverwachte wendingen en teleurstellingen. Het roept het beeld op van een kille en terughoudende houding van Den Haag. Polen en Nederland zaten nooit op dezelfde golflengte, deelden geen idealen of belangen.
Daarvoor bestaan verschillende verklaringen. Ten eerste, een culturele botsing tussen de Poolse edelman en de Nederlandse koopman, die al in de 17e eeuw tot uiting kwam. Maar nadat de Nederlandse koopman zijn zaken in Polen heeft gedaan, staan de kruideniers aan het thuisfront het investeren in duurzame relaties in de weg.
Ten tweede liepen de belangen uiteen. De relaties kwamen steeds onder druk te staan van ingrijpende externe factoren. Op voor Polen doorslaggevende momenten in 1918, in 1945 en direct na 1989 liet Nederland het afweten of stelde zich terughoudend op. Deze gebeurtenissen in Polen raakten de status quo in Europa en hierdoor de kern van Nederlandse Europa politiek: het behoud van de status quo . Wat economische belangen betreft, verliest Nederland zijn belangstelling zodra de buit binnen is.
Ten derde, bepalend is de traditie (en keuze) van afzijdigheid van Nederland op het continent, eerst als maritiem land en later als pro-Atlantisch en fel anticommunistisch. Beleidsmatig waren Polen en Oost-Europa tot 1989 een terra incognita . De eerste beleidsnota over Oost-Europa verscheen pas in 1988! Opmerkelijk zijn de ontboezemingen van Edy Korthals Altes ambassadeur in Warschau van 1977 tot 1980 en zijn frustraties over het simplistische, ongenuanceerde beeld van Den Haag over Polen.
Ten vierde, kwamen de aanpassingen meestal te laat en met een bijzondere wending. Zo heeft Nederland eerst ingestemd met de NAVO- en de EU-toetreding van Polen om vervolgens daarover felle, negatieve debatten in de Tweede Kamer te voeren. Die zorgden voor een rare nasmaak. Hetzelfde geldt voor het vrij verkeer van werknemers en de openstelling van de arbeidsmarkt voor Poolse werknemers in 2007. Wat moet men in Polen hiervan denken? Dat laat zich raden. Maar helaas leren we weinig uit dit boek over hoe Warschau over Nederland denkt en wat de verwachtingen zijn. Een gemiste kans.
Dit boek is een samenwerkingsproduct van Poolse en Nederlandse historici. Ondanks de beperkingen van een conferentiebundel (geen coherente structuur en gebrek aan een algeheel oordeel) is dit boek een aanrader voor eenieder die niet alleen de Pools-Nederlandse relaties wil bestuderen maar ook belangstelling heeft voor het Nederlands buitenlands beleid in Europa.
Duco Hellema, Ryszard Zelichowski, Bert van der Zwan (red.) ‘Poland and The Netherlands: a Case Study of European Relations’
Uitgever: Republic of Letters Publishing, Dordrecht 2011
Pagina’s: 326
Prijs: 39 euro
ISBN 9789089790743 (paperback)
Drs. Malgorzata Bos-Karczewska
hoofdredacteur van Polonia.nl