Mienskip: onze term voor samenleving van gewone mensen in Europa

door Koos van Houdt

LEEUWARDEN – Het moest er dan maar eens van komen, zo halverwege de voorbereidingen voor een jaar vol Europese cultuur in Leeuwarden in 2018. De afgelopen jaren werd maar weinig gehoord van de organisatie. Maar nu er steeds meer van buitenaf nieuwsgierig wordt gevraagd naar de voortgang, besloot Oeds Westerhof namens de organisatie maar eens uit te pakken. Een verzoek van EU-netwerk Noord-Nederland bleek voor hem een mooie gelegenheid. (LEES VERDER)

Met begrip overigens voor alle scepsis die was gegroeid, omdat het zo stil leek rond ‘KH2018’’. Maar dat was bewust beleid, legde hij aan 50 belangstellenden in De Kanselarij in Leeuwarden uit. De praktijk leert dat je voor zo’n cultureel evenement geen vier jaar lang de belangstelling vast kunt houden. Daarom is de eerste helft van de periode sinds de aanwijzing van Leeuwarden als ‘Europese Culturele Hoofdstad 2018’ in september 2013 vooral aan interne voorbereidingen besteed.

Volgens Westerhof hoeft niemand zich echt zorgen te maken. Die voorbereidingen lopen goed. En vanaf nu zal iedereen in Leeuwarden, Friesland, het noorden en de rest van Nederland en in de hele Europese Unie steeds meer over ‘KH2018’ gaan horen. Dat gaat allemaal weloverwogen en volgens een professioneel voorlichtingsplan, vertelt hij. Adviezen werden gehaald uit verschillende Europese steden die recent ook Culturele Hoofdstad waren of dat zeer binnenkort zullen zijn, zoals Umea (Zweden), San Sebastian (Spanje) en Aarhus (Denemarken).

Westerhof vertelt dat er inmiddels een goede basis voor de programmering is gelegd, maar dat de organisatie open staat voor allerlei initiatieven, die vanuit de samenleving opborrelen. Dat denken van onderop stond ook al centraal in het ‘bidbook’, dat in 2012 op tafel werd gelegd tijdens de competitie voor de kandidatuur tussen vijf Nederlandse steden. Hij hoopt dat jonge mensen hun verhaal gaan vertellen. Een verhaal over gewone mensen, die waar ook in de Europese Unie in steden en omringend platteland samen leven. Ons woord in Friesland voor zo’n regionaal verband heet ‘Mienskip’.

Oerol
Binnen het programma voor 2018 staan drie invalshoeken centraal, namelijk de verhouding tussen cultuur en natuur, de relatie tussen stad en platteland en het onderscheid tussen gemeenschapszin en diversiteit.

Onder meer het jaarlijkse festival ‘Oerol’ op het Waddeneiland Terschelling, draagt de verhouding tussen cultuur en natuur. Daarin zal aandacht voor de unieke betekenis van de Waddenzee en voor de stand van de weidevogels in relatie met de melkveehouderij (onder meer de grutto, de ‘Kening fan ‘e Greide’) een plek krijgen.

Er is ook een uitwisseling tussen Malta (Valetta) en Fryslân als het gaat om aardappelen. Friese poters gaan met Fryske en Bildtse gedichten naar Malta. Vervolgens komen de geteelde Maltezer aardappelen terug met Maltezer gedichten, die dan in Leeuwarden op de markt verkocht worden.

In de Friese glastuinbouw werken o.a. Polen. Ook dat aspect van Europese samenwerking krijgt aandacht.

Zo wordt voor de relatie tussen stad en platteland gestreefd naar allerlei uitwisselingsprojecten met andere Europese partners die hetzelfde willen als KH2018.

Westerhof gebruikte zijn presentatie donderdag om de overgang te markeren van plannenmakerij (“daar zetten we nu een streep onder”) naar de fase ‘Werk in Uitvoering’. Hij denkt dat de organisatie met 17 basisprojecten die al in uitvoering zijn genomen, goed op schema ligt. Verder liggen er ‘van onderop’ al 800 plannen, die overigens nog wel beoordeeld moeten worden op hun geschiktheid. Vanaf nu ligt de aandacht meer op publiciteit, op de vraag of alle gasten goed kunnen worden ontvangen (“hospitality op orde?”) en op de communicatie met iedereen die interesse toont.

Rimmer Mulder, oud-hoofdredacteur van de Leeuwarder Courant, die deze middag in de rol is gekropen van scepticus en interviewer, wordt gaandeweg het gesprek met Westerhof ook minder kritisch. Zijn vragen verschuiven van ‘wordt het nog wat’ naar ‘hoe zal het met dit en met dat gaan’? Het wordt een gevarieerde presentatie.

Judasfonteinen
De elf ‘Judasfonteinen’ komen langs. In de elf Friese steden worden door elf uit andere Europese lidstaten afkomstige kunstenaars fonteinen gebouwd. Enkele Friezen lijken het tot nu toe als verraad (‘Judas’) en een inbreuk op hun Friese cultuur te zien. Maar Westerhof verdedigt het project, omdat juist op deze manier die gedachte van samen leven in Europa tot uiting kan komen.

Een ander punt waarover veel wordt gesproken is de tweetaligheid van Fryslân en daarmee de band met andere regio’s in de Europese Unie, die hun eigenheid graag benadrukken. Ook hier weerspreekt Westerhof alle kritiek. Het gaat er niet om of het Fries naast het Nederlands een goede plek zal hebben, maar om het feit dat de meertaligheid alleen al in Leeuwarden tachtig talen omvat. Daar liggen allerlei verbindingen met andere Europese culturen, benadrukt hij.

Na 2018
Essentieel is de vraag wat we na 2018 zullen blijven merken van Leeuwarden als Europese culturele hoofdstad. Binnen de organisatie ‘KH2018’ is er al stevig over nagedacht.

Westerhof beantwoordt de vragen van Rimmer Mulder en van deelnemers uit de zaal hierover in vijf punten:

1. Door een activiteit als deze zal het aantal toeristen dat naar Friesland komt naar verwachting groeien. Op alle mogelijke manieren zal worden geprobeerd die versterkte belangstelling in de jaren erna vast te houden.
2. Veel meer mensen, ook zij die wonen in achterstandswijken waarvan Leeuwarden er een aantal kent, komen nu in aanraking met de cultuur. Er is gerichte aandacht voor deze ‘empowernment’ van gewone mensen in de stad. Zo komen er specifieke projecten die in deze wijken worden opgezet en uitgevoerd.
3. Het programma kent een ecologische agenda, waarbij rond thema’s als circulaire economie en duurzame energie allerlei culturele evenementen worden georganiseerd. Ook die aandacht voor duurzaamheid zal na 2018 merkbaar blijven. Water is in Leeuwarden dan een belangrijke invalshoek.
4. Er is aandacht voor nieuw ondernemerschap en voor start-ups in het programma. De bedoeling is dat startende ondernemers de kans krijgen netwerken te bouwen met collega’s elders in Europa.
5. Er zal ook overigens gericht aandacht zijn voor het bouwen van Europese netwerken rond maatschappelijke organisaties, rond overheden en rond culturele activiteiten.

De organisatie KH2018 zal daarom in 2019 nog bestaan om alles af te bouwen en over te dragen. Daarna moeten anderen dit soort zaken overnemen, aldus Westerhof. Er blijft daarna misschien een klein bureau.

En zijn antwoord op de vraag, wanneer ‘KH2018’ echt is geslaagd: “Als we een zichtbare bijdrage hebben kunnen leveren aan bestrijden van het spook van het nationalisme”.