Vrij verkeer in Europa – Verplichte inburgering in Nederland?
woensdag 1 juli 2009, Malgorzata Bos-Karczewska

Polen in Nederland moeten van minister van Integratie Eberhard van der Laan i (PvdA) verplicht inburgeren. De minister wil ook dat andere EU-burgers die hier komen werken en wonen, maar de taal niet goed spreken, zo snel mogelijk een inburgeringscursus volgen. Dat moet problemen op school of op het werk voorkomen, hiervoor is een wijziging van de Europese regels nodig. De minister wil zijn Europese collega’s van de noodzaak ervan overtuigen. Dat zei hij voor de camera van de NOS in een reactie op het rapport ‘Polen in Nederland’, dat op 1 juli 2009 is verschenen.

Het rapport is uitgebracht door het Instituut voor Multiculturele Ontwikkeling Forum. De bedoeling van de opdrachtgever was de nieuwe Poolse migranten in beeld te brengen. Een groep studenten onder leiding van de criminoloog dr. Dirk Korf van de Universiteit van Utrecht heeft een literatuurstudie verricht, 156 Polen geënquêteerd en 2 studiereizen naar Polen ondernomen. Het resultaat is een 100 pagina tellend rapport ‘Polen in Nederland’.

De rode draad van het rapport is de vraag of Polen hier zullen blijven of terugkeren. Het rapport schetst een vrij gunstig beeld van Polen in Nederland. Het ontkracht het stereotype beeld van Poolse arbeidsmigranten als uitgebuite loonslaven die in hun vrije tijd zuipen en crimineel zijn. ‘Polen doen het goed in Nederland en de problemen vallen mee’ is de teneur van de studie.

Dat was ook de boodschap van Sadik Harchaoui, de voorzitter van Forum, bij de presentatie van de studie in het Nieuwspoort. “Polen verplichten tot inburgering kan niet omdat Polen EU-burgers zijn en is ook niet nodig”, aldus Harchaoui. De Poolse arbeidsmigranten zijn niet te vergelijken met de Turkse en Marokkaanse arbeidsmigranten van destijds.

Twee observaties uit het rapport raakten een gevoelige snaar in Den Haag, namelijk dat bijna twintig procent van de Polen verwacht in Nederland te blijven wonen en dat veel van de Poolse emigranten en seizoenarbeiders de Nederlandse taal niet of nauwelijks spreken en hun kinderen tevens een taalachterstand hebben.

De minister kreeg tijdens de presentatie van het rapport bijval van vier Kamerleden Paul de Krom i (VVD), Ton Heerts i (PvdA), Madeleine van Toorenburg i (CDA) en Sadet Karabulut i (SP). De politici hadden het rapport overigens nauwelijks gelezen. Hun boodschap was helder: “Jullie moeten verplicht inburgeren en de Kamer gaat het regelen. We willen niet dezelfde fouten herhalen die we destijds met Turken en Marokkanen hebben begaan”. Paul de Krom verweet minister Donner verkeerde informatie aan de Tweede Kamer te verstrekken, namelijk dat nul Polen zich in Nederland zouden vestigen. In de realiteit van de Poolse migranten waren de parlementariërs niet geïnteresseerd.

Het rapport richt zich overigens vooral op knelpunten op het gebied van wonen en integratie, terwijl een andere schaduwzijde onderbelicht blijft, namelijk de positie van Polen op de arbeidsmarkt en vooral de uitbuiting van Poolse arbeidsmigranten en seizoenwerkers. Bij nader onderzoek zou blijken dat Nederland weinig doet om het verblijf van Poolse arbeidsmigranten hier te faciliteren door bijvoorbeeld voorlichting over inburgeringscursussen en taallessen te geven. De meeste Polen die overwegen hier langer te blijven willen de taal leren. Daarvoor is geen verplichting nodig; die kan zelfs averechts werken.

De studie heeft ook onvoldoende oog voor het tijdelijke karakter van de Poolse arbeidsmigratie. Sociologen en migratiedeskundigen spreken van internationale pendelmigratie. Deze klassieke vorm krijgt hernieuwde betekenis als intra-EU migratie en schept verwarring bij Nederlandse beleidsmakers. In de jaren 70 en 80 hielden zij vast aan de mythe dat de gastarbeiders na verlies van hun baan naar huis zouden terugkeren. We zien nu een nieuwe mythe ontstaan, de veronderstelling dat vele van de tijdelijke arbeidsmigranten zullen blijven! In de uitstekende studie Oost-Europeanen in Nederland (van het Risbo/ Erasmus Universiteit) wordt voor die mythe gewaarschuwd.

Maar Haagse politici willen daadkracht tonen. De oplossing heeft men snel paraat, ook al ontbreekt de probleemanalyse. Bovendien zou men moeten weten dat de bedachte oplossing – verplichte inburgering voor EU-burgers – niet verenigbaar is met het non-discriminatie beginsel. Moet Europa weer de schuld krijgen van onuitvoerbaar beleid?

Malgorzata Bos -Karczewska is voorzitter van de Stichting van Poolse Experts in Nederland ( www.polonia.nl ).