Wat willen we eigenlijk met Europa en onszelf?
Geert Mak – De Hond van Tisma
In november jl. stopte Geert Mak even met het werken aan zijn nieuwe boek Amerika, Reizen zonder John . Er was één ding dat hem nog meer bezig hield: de snel escalerende eurocrisis. Hij klom in de pen. Het resultaat is een pamflet, De hond van Tišma .
Het boekje draagt de uitdagende ondertitel Wat als Europa klapt? De omslag van het boek toont een soort collage à la Henri Matisse. Bij nader inzien is het een mozaïek van de 27 losgeslagen lidstaten. Geert Mak is pessimistisch over onze toekomst. Wat willen we eigenlijk? Met deze vraag confronteert hij ons.
Volgens Mak zijn we net als de hond van de schrijver Tišma: ‘we zitten verstijfd op een ijsschots, we weten niet wat te doen, en ondertussen varen we weg op de stroom’. De hond van Tišma had mazzel en werd door anderen gered.
Maar met ons mensen is het iets anders gesteld. Juist in deze crisistijden hebben we de neiging om ‘onze blik af te wenden om als een kip zonder kop op onze vaste paden te blijven doorlopen’. Mak wil ons wakker schudden en laten beseffen dat we historische gebeurtenissen meemaken.
De crisis is geen gewone crisis, maar een crisis die de grondslagen van de Westerse samenleving raakt, stelt de auteur terecht. Het is een economische, politieke en diepe vertrouwenscrisis. Dit mengsel explodeert nu binnen de eurozone met als katalysator de Griekse schuldencrisis.
Het uiteenvallen van de EU is ineens een reële optie geworden. Mak wil waarschuwen voor het onopgemerkt uit onze handen laten glippen van het Europese project, ons kostbaar erfgoed. Voor de meeste Nederlanders en Duitsers is de crisis nog steeds iets abstracts, stelt Mak. Dat men in Zuid Europa op de pijnbank ligt, daarvan liggen we niet wakker, verlamd door eigen angsten.
De sociale verdoving schrijft Mak toe aan de toegenomen welvaart en het infuus van de verzorgingsstaat. De kwaliteit van het leven staat presteren en noodzakelijke verandering in de weg. De politici zijn ook verlamd en als gevolg hiervan is de EU onbestuurbaar geworden.
Het Europese experiment kent eigen manco’s: ‘voortgang van voldongen feiten’ (elite project), slimme trucs, eindeloze compromissen, het gebrek aan discipline, controle, sancties en democratische legitimiteit. Mak hekelt vooral de overmoed en het triomfalisme van de huidige generatie politieke leiders. De eurocrisis noemt hij de prijs is die we voor Duitse eenwording moeten betalen. Hij hekelt ook de hypocriete opstelling van Nederland en Duitsland, die Zuid Europa in zijn ogen kapot willen straffen. ‘Met schuld en boete los je de monetaire crisis niet op’.
Europa staat niet meer voor gerechtigheid en solidariteit. Het dogmatische marktdenken en het casinokapitalisme hebben ook het Europa project ondermijnd, onze waarden zijn veranderd. De maatschappelijke infrastructuur brokkelt af, de lotsverbondenheid van de stad, de straat is weg, laat staan in Europa.
De balans is ook zoek tussen generaties. Jongeren zijn de dupe van de crisis. Volgens Mak kan hun woede buitengewoon bevrijdend werken. Voorlopig is er geen alternatief van links en rechts. We zitten op een ijsschots. Om daarvan af te komen moeten we zelf iets willen. Dat ziet Mak als probleem – dat hebben we verleerd. Is het wachten op Godot?
Ondanks alle onvolkomenheden – een chaotisch betoog, veel bombastische zinnen – is dit pamflet de moeite waard te lezen, niet als analyse van de crisis in de EU, maar als aansporing om aan een verlamming te ontsnappen. De cruciale vraag is inderdaad: wat willen we?
Malgorzata Bos-Karczewska – is hoofdredacteur van Polonia.nl, website van de Poolse Gemeenschap in Nederland
Uitgeverij Atlas / Contact, 96 blz., € 7,50, isbn 978 90 254 3920 0.