Het woord is nu aan de leden. Uiteraard is het wenselijk dat zij voor Boris Johnson kiezen. Dat had al drie jaar geleden, na de val van Cameron, meteen moeten gebeuren. Om met de satyrische site De Speld te spreken: Johnson “is als enige kandidaat incompetent genoeg om Brexit in diepere chaos te storten”.
Zoals diverse fictieve ‘aanhangers’ werden geciteerd: “In het verleden was Johnson voor de EU, maar met het oog op de macht besloot hij in 2016 plots radicaal tegen de EU te zijn. Zijn ego is altijd belangrijker geweest dan het innemen van consequente standpunten. De vastberadenheid en het opportunisme waarmee hij dat deed, hebben laten zien dat hij de juiste man is voor de klus”.
In deze woorden schuilt meer waarheid dan misschien lijkt. Door zijn gebrek aan principes is Johnson beter dan welke Brexiteer in staat om zonder veel morele scrupules straks weer alle Brexiteerkeutels in te trekken, als dat nodig is. En dat zal nodig blijken – mits Brussel zich niet door het No-Deal-dreigement laat chanteren, en voet bij stuk houdt: een wezenlijk andere deal is niet mogelijk. En als prominent verklaard Brexiteer – wat niet per definitie synoniem is met innerlijk overtuigd Brexiteer – is hij de aangewezen man om dit aan de door Farage en consorten met groteske beloften misleide Leave-stemmers duidelijk te maken.
Tot nu toe konden de meest fanatieke Brexiteers zich verschuilen achter het feit dat May indertijd voor Remain had gestemd. Zij werd om die reden niet echt vertrouwd, en er ondanks haar vastgeroeste mantra – Brexit means Brexit – van beticht een ‘serieuze’ Brexit in het geheim te saboteren. Een echte Brexiteer, aldus de boodschap, had er veel meer uitgesleept. Die beschuldiging zal worden herhaald, indien nu Jeremy Hunt wordt gekozen. De leidende Brexiteers moeten daarom nu zelf voor de uitkomst medeverantwoordelijk worden, en zo gedwongen worden om te erkennen dat zij onhoudbare beloftes hebben gedaan.
Johnson is nu juist voor de EU nodig om de Britten op die harde werkelijkheid te wijzen: dat er ook met een Brexiteer aan het stuur echt niets anders uitkomt. Nadat Westminster drie jaar niet enig consistent beleid wist te ontwikkelen, dient het nu keihard voor het blok te worden gezet, om Johnson, als hij dan niet buigt, als een betonblok te laten vallen. Op het No-Deal-dreigement past maar één vastberaden antwoord: als jullie op 31 oktober zonodig willen vertrekken, dan ga!
Als díe pin op de Britse neus wordt gezet, betwijfel ik of de hardliners in het Lagerhuis daarvoor dan voldoende steun zullen vinden. Een meerderheid heeft zich immers eerder duidelijk tegen een No-Deal verklaard – het was ongeveer het enige waarvoor een meerderheid te vinden viel. Zolang er geen verkiezingen zijn gehouden – en dat durven de Tory’s niet aan uit angst dat ze dan net als in mei volledig onderuit gaan – verandert dat niet. Labour en de Liberals zullen als blok tegenstemmen, en het verstandige deel van de Tory’s ook.
Dat laatste is weliswaar beperkt van omvang, maar groot genoeg om zo een No-Deal tegen te houden. Drijft Johnson die dan wel door, dan leidt dat tot een scheuring, en dus zijn nederlaag. Geen Brexiteer in 10 Downingstreet zou er echter minder mentale problemen mee hebben om een draai te maken en het No-Deal-dreigement in te slikken, dan juist hij. Zoals de fake-aanhanger van De Speld opmerkte: “zijn ego is altijd belangrijker geweest dan het innemen van consequente standpunten”. Johnson zal geen premier voor drie maanden willen zijn.
De hele Brexit is in de kern gebaseerd op het waanidee dat Groot-Brittannië nog steeds een wereldmacht zou zijn, dan wel weer gemakkelijk zou kunnen worden. In het verzet tegen Brussel wordt niet toevallig steeds de Tweede Wereldoorlog van stal gehaald: ook toen hebben de Britten het een jaar lang in hun eentje tegen het hele continent kunnen bolwerken, dus nu kan het ook. Dat is natuurlijk onzin: de Britten stonden er in de zomer van 1940 niet met 50 miljoen alleen voor. Ze hadden toen nog een heel Empire met onder meer een half miljard Indiërs achter zich. Daarvan is nu niet veel meer dan Gibraltar over – dat overigens dolgraag binnen de EU wil blijven, dus zelfs op die rots kan geen zelfbenoemde Britse Petrus zijn nieuwe wereldrijk bouwen.
En ook in dat ene jaar tot Hitler zijn dwaze aanval op Rusland begon, kon Churchill al heimelijk rekenen op de grootschalige economische steun van Roosevelt, ook vóór Amerika na Pearl Harbour openlijk militair en politiek partij koos. Wel, op de onvoorwaardelijke steun van de huidige Amerikaanse president zou ik niet durven bouwen, integendeel. In zijn ongemanierdheid maakt Trump in elk geval steeds op bruikbare wijze duidelijk hoe de verhoudingen echt liggen. Zijn recente staatsbezoek aan Londen, waarbij zo’n beetje alle etiquetteregels werden geschonden, kwam op een voorschot op een semikoloniale overname neer.
Geen sprake van, dat er straks met Washington een handelsaccoord op basis van gelijkheid inzit. De met Trump meegekomen zakentyconen lieten er weinig twijfel over bestaan: de Britten zullen chloorkippen moeten accepteren, en de National Health Service gaat er aan, dus die 350 miljoen per week die Boris daarvoor bij een Brexit beloofde kunnen de Britten vergeten. Multimiljonairs als Farage en feodale landlords als Rees-Mogg, die met een ultra-neoliberale piratenstaat voor de Europese kust terug willen naar (pre-)Victoriaanse sociale verhoudingen laat het koud dat veel gewone Britten zo in armoede gestort zal worden.
Maar het zou zelfs de meest overtuigde Brexiteer bij Labour aan het denken moeten zetten, als dát met een Tory No-Deal-Brexit in de praktijk het alternatief voor het ongeliefde Brussel vormt. En Johnson is als geen ander geknipt om dan opnieuw zijn steven te wenden en de kiezers te vertellen dat hij hen helaas belogen heeft, en er geen serieus alternatief voor de Maydeal bestaat, behalve Remain.

Thomas von der Dunk, 24 juni 2019