In het Verenigd Koninkrijk is het debat over een mogelijke Brexit volop losgebarsten. Iedere talkshow staat er bol van. Voor- en tegenstanders kruisen de degens. En heel Europa kijkt mee, want het schouwspel dat zich bij de Britten ontvouwt zou zich makkelijk ook in andere Europese landen kunnen voltrekken.

Wie momenteel in Europa actief is, zakt de moed geregeld in de schoenen. Men kan niet ontsnappen aan de onrust, onzekerheid en polarisaties die ons continent splijten. Veel mensen zitten vast in een diffuus gevoel dat de zaak onder onze ogen uit elkaar dreigt te vallen, iedereen met zichzelf bezig is en we er gezamenlijk niets meer aan kunnen doen.

Vooral veel Europeanen van het eerste uur en mensen die jarenlang hun beste uren hebben gestoken in de opbouw van de EU instituties zijn ontredderd over al het geventileerde onbehagen en de ontrafeling. Ze kunnen er geen kant mee op. Men snapt niet goed waarom zoveel mensen de verworvenheden van het Europese project niet zien of op waarde lijken te schatten. Waar komt al die agressie tegen Europa toch vandaan?

Anderen, die stuiten op de beperkingen van de Europese instituties en constateren dat de mooie idealen – vrijheid, gelijkheid, broederschap – in de praktijk vaak het onderspit delven bij politiek of industrieeel eigenbelang en kortetermijn lobby denken, snappen niet waarom zo’n ‘ondoorzichtig Europees project’ zou moeten worden voortgezet.

Men wijt heel veel van de onrust ook aan de gevolgen van globalisering en heeft daarop verschillende reacties. In plaats van een fundamentele sprong voorwaarts te maken en echt werk te maken van een creatievere Europese bundeling van krachten, meer transparantie, meer interactie, een openere democratie, is de dominante reactie in Europese landen op globale ontwikkelingen veelal een terugtrekkende nee-beweging. We zien een terugkeer in conservatief nationalisme, in de vermeende veiligheid van hekken, muren en grenzen, in ‘eigen identiteiten’ zonder al teveel ‘import van anderen’.

Hier zit een gordiaanse knoop voor mensen met hart vóór Europa.  Tégen iets te zijn mobiliseert makkelijker dan je vóór iets in te zetten. De terechte kritiek op het vaak halfslachtig institutioneel functioneren in de EU weg te wuiven werkt totaal averrechts. De gevoelens van veel mensen die zich uitgesloten voelen te miskennen leidt louter tot meer verzet en regressie.

Maar wat dan wel? Veel constructieve Europeanen willen niet vluchten in valse veiligheid.Liever zou men een reële dialoog op gang willen brengen over een gezamenlijke toekomst. Het lijkt echter steeds moeilijker hier plekken voor te vinden.

Bovendien: zo’n dialoog vergt heel veel inspanning. Het is hard werken op allerlei niveaus. Het vraagt reële dilemma’s onder ogen te durven zien. Het vraagt om de ontmanteling van valse beloftes en beelden. Het vergt het aan de kaak stellen van specifieke krachten die het debat willen monopoliseren, het bestrijden van ongelijkheden en van systematische uitsluiting van mensen of visies. Het vereist het ruimte scheppen voor diversiteit van ideeën zonder elkaar naar het leven te staan. Het vergt hoffelijkheid en geduld, vanuit een visie op de wereld als echt in transitie waarin open, minder benarde grondhoudingen heel hard nodig zijn.

Deze ontworsteling aan negativisme laat zich niet per projectje, debatje of zelfs referendum organiseren. Europa resoneert mee op de grote transities die de wereld nu doormaakt en dit geeft heel veel onzekerheid. In zo’n tijdgeest is het goed met een paar bakens te werken. Voor de EBN zijn dat de Europese grondwaarden– wil men humaniteit, vrijheid, gelijkheid, broederschap overeind houden zal er fundamenteel gesproken moeten worden over hoe we nog voor zulke waarden willen gaan staan. De EBN heeft daarom gerichte activiteiten gepland waarmee we willen bijdragen aan de hardnodige, constructieve agenda. Van No naar YES… Een kleine greep uit de activiteiten:

• We zijn het ‘Europa: Waarden als Werkwoord’ traject gestart
• We werken met enkele leden aan het filmproject Camino: Zoektocht naar Europese veerkracht
• We volgen de Britse discussies op de voet volgen en organiseren samen met onze collega’s van NGIZ in maart een actualiteitenpanel: Brexit: A New Deal? Waarin we de diepere achtergronden van het UK-EU referendum verkennen. Nadere gegevens volgen spoedig.
• We doen mee aan het G10 festival 1-2 april in Amsterdam over de nieuwe economie.
• We zetten ons in voor een ja-stem bij het Oekraine referendum op 7 april
• We doen mee aan het 15-16 april festival Spring has Yet to Come in Amsterdam over alternatieven in de relaties met onze Noord-Afrikaanse buren
• We organiseren in april een EU poort over Smart Borders: reframing Europe’s borders.
• We organiseren met jongeren op 20 mei het filmflitsfestival FF@The Future organiseren