Onnodige Europese armoede
maandag 5 december 2011, 10:40, Paul de Hen
Is er nog iets zinnigs toe te voegen in alle discussies die nu lopen over het oplossen van de Europese schuldencrisis? Iedere economieprofessor, iedere bankanalist en menig andere commentator heeft zijn favoriete aanpak bepleit, variërend van de euro opbreken (alsof dan de kapitaalmarkten ineens weer vol vertrouwen goedkoop krediet in drachmes, lires of peseta’s gaan verschaffen aan regeringen die nu geen krediet krijgen of hoge rentes moeten betalen op euro-leningen) tot het uitspreken van de bereidheid door de Europese Centrale Bank dat zij alle schuldpapier van euro-landen zonodig opkoopt (wat waarschijnlijk juridisch net zou kunnen, maar wel erg op gespannen voet staat met de afspraken die bij oprichting van de ECB zijn gemaakt).
Een aantrekkelijk ogende oplossing als het door Prof. Paul de Grauwe voorgestelde voor gezamenlijke rekening nemen van de staatsschulden, of een deel van de staatsschulden, van de euro-landen lijkt politiek nog steeds onhaalbaar. Hetzelfde geldt voor het opvoeren van het noodfonds EFSF tot bijvoorbeeld 2000 miljard euro zodat zelfs Italië, als het van de kapitaalmarkt zou worden uitgesloten, jarenlang zijn staatsschuld zou kunnen financieren.
De nogal merkwaardige plannen om het EFSF zonder aanvullende overheidsgaranties met behulp van slimme financiële constructies toch een grotere omvang te geven hebben – tot op dit moment – nergens toe geleid.
Het vertrouwen van de kapitaalmarkten zal moeten worden versterkt op nationaal niveau, door de maatregelen die iedere regering met financieringsproblemen zelf neemt. De Europese solidariteit blijkt zeer beperkt.
Dat is geen kwestie van gebrek aan geld. De betalingsbalans van het eurogebied als geheel met de rest van de wereld is nagenoeg in evenwicht. Binnen de eurozone i hebben Duitsland, Nederland en nog wat kleinere landen kolossale overschotten op hun lopende rekening, ze moeten dus op macroniveau grote bedragen overhouden die niet in eigen land besteed worden. Daar doen de tekorten van de overheid niet aan af.
Het waren die overschotten die jarenlang Spaans en Iers onroerend goed en Griekse staatsleningen hielpen financieren – over de wijsheid van ‘’de markt’’ gesproken.
Maar voorlopig komt dat geld niet af, of liever, het komt wel (behalve naar Griekenland) , maar buiten de overheid van de overschotlanden om, tegen veel hogere rentes dan de Zuideuropeanen sinds de invoering van de euro gewend waren. Op de meest recent op de markt gebrachte Spaanse 10-jarige staatslening moest omstreeks de 7 procent rente worden betaald. Italië betaalde in oktober voor een nieuwe emissie van 10-jarige staatsobligaties 6,6 procent. Bij een inflatie van nog geen 2 procent is dat een hoge rente. Het gaat vooralsnog om relatief kleine leningen (Spanje haalde half november 3,6 miljard euro op) maar Italië moet komend jaar iets van 300 miljard aan aflopende leningen herfinancieren. Vooral Italië er dus veel belang bij het vertrouwen van de kapitaalmarkt op korte termijn zover te herwinnen dat het wat goedkoper kan lenen, dat scheelt heel veel miljarden. Ook al is het idee dat een rente boven de 7 procent voor Italië of Spanje noodzakelijkerwijs te hoog zou zijn, niet verdedigbaar.
In Ierland en Portugal, die na het bereiken van zo’n renteniveau op de kapitaalmarkt om Europese en IMF i-steun vroegen, was de situatie toch weer anders. Overigens zijn beide landen volgens IMF, ECB en Europese Commissie i op de goede weg. Ierland heeft zijn concurrentiepositie al flink verbeterd. Portugal neemt ingrijpende maatregelen die om te beginnen in 2012 de recessie daar nog veel dieper zullen maken, allemaal voor de goede zaak van een sterkere positie op lange termijn. Maar terug op de kapitaalmarkt zijn beide landen nog niet.
De Italianen (en de Spanjaarden) moeten hun tot de kapitaalmarkt zelf verdedigen. Van de Europese Unie i hebben zij niet meer te verwachten dan welgemeende adviezen. En als ze helemaal niet meer tegen een haalbare rente op de kapitaalmarkt terecht kunnen? Daar is de Europese Unie nog altijd niet klaar voor. Gelukkig is er nog het IMF, maar het is wel een bewijs van onnodige Europese armoe.