Uiteindelijk viel het verschil nog meer in het voordeel van Macron uit dan voorspeld, omdat uiteindelijk toch meer kiezers met dichtgeknepen neus voor het minste kwaad gekozen hadden. Zo, en niet anders moet zijn verkiezingszege worden verklaard. Als massale steun voor Macrons beleid mag de uitslag zeker niet worden geïnterpreteerd. Veel burgers vonden het alternatief alleen nog erger.
Die beschouwen zich niet geheel zonder reden in sociaal-economisch opzicht als het slachtoffer daarvan. Zij hebben ditmaal nog de Franse Republiek gered door hun persoonlijk belang daaraan op te offeren. Ook Europa is daarmee voorlopig gered – maar óók niet meer dan voorlopig. En Macrons zege zal een Pyrrhusoverwinning blijken, als niet eindelijk – eindelijk – in heel Europa de lessen uit de opkomst van het rechtsradicale populisme worden getrokken.
In heel Europa – ook in Nederland. Want dat staat er electoraal niet echt veel florissanter voor. Overal in Europa voelen steeds meer kiezers zich door de staat in de steek gelaten, en vertrouwen die de overheid niet meer, omdat die hun belangen negeert, maar tegelijk wel als gewillige dienstbode voor een elite functioneert, zodra díe tegen iets haar onwelgevalligs protesteert.
Wat de door haar afgedwongen afschaffing van de vermogensbelasting – ‘anders vertrekken de rijken’ – door Macron in Frankrijk was, was Ruttes door Shell en Unilever ingestoken poging tot afschaffing van de dividendbelasting – ‘anders vertrekken we de bedrijven’ – bij ons. Tegenover multinationals en multimiljonairs, die jarenlang onder het motto van een goed vestigingsklimaat met fiscale rulings werden bediend, staan de toeslagenouders die jarenlang door de fiscus werden achtervolgd. En anders dan de CEO’s van Shell en Unilever beschikken die niet over het telefoonnummer van het Torentje.
Onze Gele Hesjes: dat zijn de flitsbezorgers met hun flexbaantjes, of het grondpersoneel op Schiphol, dat tegen een hongerloontje lichamelijk slopende slavenarbeid verricht, opdat onze nationale luchthaven, nationale trots, nationale banenmotor – vult U de propagandaprietpraat op de spreadsheets van de duurbetaalde consultants daar boven in de directietorens maar in – voor een prikkie met bulkvervoer andere vliegvelden de loef afsteken kan. Het onzekere bestaan van velen garandeert de megawinst voor enkelen. Voor soortgelijke wantoestanden bij PostNL is in België de verantwoordelijke bedrijfstop, die zich bij ons dan achter een systeem van onderaannemerschap verschuilt, de bak ingedraaid. Er zijn momenten, waarop we aan onze zuiderburen een voorbeeld zouden kunnen nemen.
De oorlog in Oekraïne versterkt die sociale kloof nog verder. Daardoor dreigt nu voor miljoenen mensen basale energie onbetaalbaar te worden, terwijl anderen van die groeiende schaarste profiteren – vaak opnieuw met een beroep op ‘Europa’ en de daarmee onlosmakelijk verbonden ‘vrije markt’.
Tegelijk gaat bovenaan het onbeschaamde gegraai door. Neem Philips. Goed of slecht resultaat, problemen met apparatuur of niet: de bonus blijkt een basisrecht, en Frans van Houten ziet, vanwege zijn eigen genialiteit, geen reden om daarvan af te zien. Want elders lachen zijn soortgenoten nu al om zijn hongerloon.
Als iets de totale vervreemding van een zelfzuchtige bovenlaag belichaamt, dan deze habitus, waarin zij moreel in niets van de Russische kleptocratie verschilt – het enige verschil is, dat dit door neoliberale wetgeving juridisch is afgedekt. Niets is in heel Europa fataler voor het vertrouwen in de democratie van degenen die het – ook met zichzelf – minder hebben getroffen dan het laten voortetteren van zulke wantoestanden, en de politieke onwil om daaraan paal en perk stellen.
Zonder onderbezoldiging van het grondpersoneel gaat het niet, zo mocht een of andere expert – die zelf vast voor zijn eigen bureaustoelwerk nog niet met een tienvoudig uurloon genoegen zou nemen – laatst weer eens onder verwijzing naar de vrije markt in het journaal uitleggen. Dat is de kern van het veelgeroemde profijtelijke businessmodel, dat Schiphol Mainport mogelijk maakt. Bij zo’n redenering is dan ook door veel Haagse politici, wier kernelectoraat uit veel van zulke bureaustoelexperts bestaat, jarenlang instemmend geknikt.
Wel, als het bestaande businessmodel fatsoenlijke bezoldiging verhindert, dan is de oplossing simpel: dan moet het businessmodel worden aangepast. Ook de slavernij vormde eeuwenlang een heel lucratief businessmodel, dat plantage-CEO’s een mooie bonus opleverde. En ook toen waren hunnerzijds de bezwaren tegen beëindiging van hun businessmodel niet van de lucht. En ook toen hadden die betere lijntjes met de machthebbers. Bij de afschaffing van de slavernij in 1863 werden de slavenhouders ruimschoots gecompenseerd. De slaven kregen niets.
Wat de grondwerkers op Schiphol terecht eisen, is meer baanzekerheid en fatsoenlijke salariëring. Precies hetzelfde wat die vele Franse kiezers wilden die in de eerste ronde op Mélenchon stemden, en in de tweede met tegenzin Macron – die verwachten daarvoor nu terecht iets terug. En dat is niet een voortzetting van de fêtering van een verwende rijke bovenlaag. Hetzelfde speelt in veel andere landen. Ook daar wordt vaak naar de Europese vrije markt verwezen, die die schrijnende ongelijkheid ‘nu eenmaal’ met zich meebrengt. Als de Europese politiek nu niet eindelijk bij zulke uitwassen drastisch durft in te grijpen, dan zal zich dit ook tegen Europa keren, en zit Marine le Pen in 2027 in het Elysée.
Bij één Nederlandse partij is het kwartje duidelijk nog steeds niet gevallen – en zal het dus ook wel nooit vallen. Op tv kwam VVD-woordvoerder Daniel Koerhuis jammeren over die arme ouders met hun nog armere kindertjes in de wachtrij. Over de uitgebuite grondwerkers, die zowel die goedkope vliegtripjes als de megasalarissen van de top mogelijk maken, geen woord. Ik herhaal: geen woord.
Thomas von der Dunk, 12 mei 2022